Farklı kültürlerin yaşam tarzları, gelenekleri ve sosyal ilişkileri, hediye verme alışkanlıklarını da büyük ölçüde etkiler. Her toplumun kendine özgü kuralları, sembolleri ve anlamları vardır. Bir hediye, sadece maddi bir değer taşımanın ötesinde, derinlemesine anlamlara ve kültürel bağlamlara sahip olabilir. Farklı kültürlerde hediye verme alışkanlıklarının nasıl şekillendiğini anlamak, başka toplumlarla ilişkilerde hoşgörü ve saygıyı artırmanın bir yoludur.
İçindekiler
İş Dünyasında Hediye Verme Etiketi
Hediye verme sosyal bir davranış biçimi olup, bazı ülkelerde çok fazla önem verilirken, bazı ülkelerde ise yanlış anlaşılmalara neden olabilmekte ve "rüşvet" olarak algılanabilmektedir.
Dünyada birkaç istisna dışında hediye değişiminin iş ilişkileri üzerinde çok olumlu etkilerinin olduğu bilinmektedir. Örneğin Asya ve Latin ülkelerinde kişisel ilişkilerin iş başarısındaki rolü çok büyüktür. Bu yüzden kişisel ilişkileri sosyal olaylarla besleyerek geliştirebilirsiniz. Yani birlikte yemek yemek, hediye vermek ve sosyal aktivitelere katılmak gibi aktiviteler kişisel ilişkileri geliştirmeyi destekleyen önemli faaliyetlerdir.
Hediye verme ciddi bir şekilde yerine getirilmesi gereken bir durumdur. Özellikle uluslararası düzeyde gerçekleştirildiğinde, çok daha dikkatli olunması tgerekir. Doğru ve yerinde yapıldığında ilişkilerinizin geliştirilmesi için önemli bir etki yaratırken, uygun yapılmadığında işinizi kaybetmenize bile neden olabilecek sonuçlar doğurabilir. Buradaki önemli noktalar; hediyenin hem uygun olması, hem de karşı taraftan takdir görmesinin sağlanmasıdır.
Hediye sadece hatırlanmak için değil, aynı zamanda bir zevki, bir tarzı ifade etmek ve iyi bir iş ilişkisi başlatmak için düşünülmelidir. Ayrıca dikkatsizce seçilmiş uygun olmayan bir hediyenin iyi bir iş ilişkisi kurulması yerine, ilişkilerinizi zedeleyebileceğini hiçbir zaman aklınızdan çıkarmayın.
Hediye alışverişinde, kültürel farklılıklarının bilincinde olarak, karşı tarafı rencide edecek mesajlar göndermekten kaçının. Bu yüzden hediye verilen ülkenin iş protokollerinin takip edilmesinde fayda vardır.
Kuzey Amerika veya İngiltere gibi birçok ülkede iş ilişkilerinde hediye verme nadiren gerçekleşir. Aksine rüşvet veriliyor imajı ile yanlış anlaşılmalara bile neden olabilir. Bazı ülkelerde ise hediye değişimi iş ilişkilerinin temelinde yer alır.
Hediye verme ile ilgili yapılması ve yapılmaması gereken kurallar, ülkeden ülkeye değişiklik gösterir. Her ülkede aynı kuralların uygulanması mümkün değildir. Aynı ülkede yaşayan kişiler bile farklı davranış biçimlerine sahipt olabilir.
Hediyeler genellikle iş görüşmelerinin ve toplantıların bitiminde iyi niyeti göstermek ve görüşmelerin olumlu bir şekilde yürüdüğünü ve sonlandığını, ayrıca bu durumdan da mutluluk duyulduğunu ifade etmek amacı ile verilmektedir.
Bazı toplumlarda güzel bir lokantada yemek yemek iyi bir hediye olarak kabul görmektedir. Bu yemek esnasında karşı tarafı tanımak, kendinizi tanıtmak ve aranızdaki soğukluğu ve çekingenliği ortadan kaldırma imkanını yakalayabilirsiniz.
Brezilya, İngiltere, Panama ve Peru’daki insanlar konuklarına yemek ziyafeti vermekten çok hoşlanırlar.
Yunanistan’da akşam yemeği sabırsızlıkla beklenir.
Çin kültüründe de onur konuklarına ziyafet verilmesi çok yaygın bir uygulamadır.
İş amacıyla verilen / verilmek istenen hediyelerde, iki konuyu çok iyi anlamak gerekir.
Hediyeyi neden veriyoruz?
Hediyeyi kime veriyoruz?
Hediyeyi neden veriyoruz?
Kişisel ve iş ilişkilerini güçlendirmek amacıyla
Ürünlerimizi veya hizmetlerimizi tanıtmak için
Şirketimizin ününü ve imajını artırmak için
Şükranımızı ve teşekkürlerimizi ifade etmek için
Saygı göstermek için
Motivasyon sağlamak veya teşvik etmek için
Özür dilemek için
Özel günleri kutlamak veya tebrik etmek için
Misafirperverliğimizi göstermek için
İş dünyasında bir hediye, genellikle karşılıklı itibarı artırmak ve sağlam iş ilişkileri kurmak amacıyla verilir.
Hediyeyi kime veriyoruz?
İkinci önemli konu da alıcı kişinin bu hediyeden dolayı size karşı minnettar olabileceği veya çok memnun olabileceği bir hediyenin seçimidir. Bu yüzden önceden çok kısa bir araştırma yapılmasında fayda vardır. Hediye alan kişinin hobileri veya ilgilendiği konuların tespit edilmesinde fayda vardır. Onların hoşlandıkları şeyleri sizlerin keşfetmesi ve bu konuda zaman harcanmasından çok fazla etkileneceklerdir. Böylece verilen hediyenin sıradan bir hediye olmadığını düşünecekler ve kendilerini daha rahat hissedeceklerdir.
Espri ve şaka niteliği taşıyan hediyeler, iş dünyasında genel olarak uygun değildir.
Hediye seçerken en güvenli yolu nasıl izleyebiliriz?
Öncelikle hediye alınacak kişinin kültürel algısını anlamak önemlidir. Yani, sizin bir hediyeye yüklediğiniz anlam ile alıcının bu hediyeye yükleyeceği anlam farklı olabilir. Örneğin, Beypazarı'ndan biri gümüş bir hediye almayı uygun bulabilirken, bu hediye gönderilen ülkede gümüş ürünler yaygın olarak üretildiği için alıcı için aynı değeri taşımayabilir.
Çikolata seçiminde de benzer bir durum söz konusudur. Alışveriş merkezinden alınan sıradan bir çikolata alıcıya ucuz bir hediye olarak algılanabilirken, özel bir Fransız veya Belçika firmasından ithal edilen çikolata daha değerli ve anlamlı görünebilir. Ancak bu, alıcıya göre değişkenlik gösterebilir. Hediye alınacak kişinin kişisel zevkleri ve özellikleri dikkate alınarak, kişiye özel bir seçim yapılmalıdır.
Bu yaklaşım, hediyenin alıcı tarafından değerli bulunmasını ve doğru bir izlenim bırakmasını sağlar.
Hediye almadan önce bazı soruların yanıtlarını bilmek de bu süreci daha verimli kılar:
Hediyeyi kim alacak? Bir kişi mi yoksa bir grup mu?
Hediyeyi alacak kişinin statüsü nedir?
Hediye verme veya alma ile ilgili protokol var mıdır?
Hediyeler karşılıklı mı verilmelidir?
Kültürel açıdan değerlendirmeleri nedir?
Hiç kimsenin onlar için düşünemediği hediye tipleri nelerdir?
Kişilere hediyenizi özel olarak mı veriyorsunuz?
Sunuş şekliniz ve ambalajınız nasıl olmalıdır?
Hediyeniz anlamlı ve kullanışlı bir hediye mi?
Hediyeniz çok kişisel mi?
Verdiğiniz hediye şirketinizin imajı ile uyuşuyor mu?
Alınan hediyelerin tipi ve yıllık maliyeti nedir?
Hediye alan kişilerle ilişkilerinizin ölçüsü nedir?
Hediye tabuları var mıdır?
Hediye Seçimi
Uygun bir hediyenin seçimi bilgi ve hassasiyet gerektirir. Hediye verme sanatı tüm dünyada çok uzun zamandan beri uygulanan bir gelenek ve alışkanlık haline gelmiştir.
Hediye seçerken gidilen ülkenin dini ile ilgili bilgilerin edinilmesinde de fayda vardır. Örneğin domuz eti Yahudi ve Müslüman bölgelerinde kesinlikle dini açıdan yasaklanmıştır. Aynı zamanda domuz derisinden yapılmış hediyelerin de seçilmemesi gerekmektedir. Hindistan’da inek derisinden yapılmış hediyeleri götürmeyin. Müslüman ülkelerde dikkat edilmesi gereken bir önemli husus da alkollü içeceklerin hediye olarak seçilmemesidir.
Akılda tutulmasında fayda olan diğer önemli bir konu da hediye seçiminde daima kalitenin ön planda tutulmasıdır. Gösterişli olmayan ancak kaliteli hediyelerin seçilmesine özen gösterilmelidir.
Ayrıca Yunanistan, İspanya ve Portekiz’e de logolu hediyeleri asla götürmeyin.
Hediye seçiminde yapılan en büyük hatalardan birisi de insanların kendilerine verilmesinden hoşlanacağı hediyeleri karşı taraf için düşünmesidir. Aslında karşıdaki kişilerin zevkleri ve arzuları ön planda tutulmalıdır.
İnsanlar artık genel, herkese uygun ve kitleler için üretilmiş ürünleri hediye olarak arzulamamaktadır. Bu teknolojik çağda, el yapımı, yaratıcı ve orijinal olan ürünler çok daha fazla ilgi çekmektedir.
Hediyenin büyüklüğü de önemlidir. İyi bir hediye çok büyük olmamalı taşınması sorun yaratmamalıdır. Bunu genel bir prensip olarak kabul edebilirsiniz.
Önemli misafirler için hediye seçiminde çok daha dikkatli olunmalıdır. Bu yüzden kişinin varsa hobileri, ilgilendiği sporlar, hoşlandığı müzik gibi konuların da önceden araştırılmasında fayda vardır.
İş amaçlı verilebilecek hediyelerde hiyerarşi mutlaka dikkate alınmalıdır. Hiyerarşinin en tepesindeki kişiye en değerli hediyenin alınması elbette çok doğal bir davranış biçimi olacaktır. Eğer hediyeyi bir gruba verecekseniz, herkese aynı görünüşte ve değerde hediye vermemeye özen gösterin. Grup içerisinde Genel Müdür pozisyonundaki kişiye en özel hediyenizi ayırın ve grup içerisinde bu hediyeyi vermek zorunda kalırsanız, utanmasına veya yüzünün kızarmasına neden olabilecek bir hediye olmamasına özen gösterilmelidir.
Hediyeler iş ilişkilerinize uygun bir şekilde seçilmelidir. Fiyatları ise birkaç $’dan birkaç yüz $’a kadar değişik aralıklarda olabilir. Ayrıca hediye alan kişinin hediye aldığında kendisini rahatsız hissetmemesini sağlamak çok önemlidir. Çok pahalı hediyeler yanlış yorumlamalara neden olabilmekte, hatta rüşvet olarak da algılanmaktadır.
Gıda ürünleri, içki ve hediye sepetleri tüm yıl boyunca gönderilebilecek hediyeler arasında yer almaktadır.
Her durum için tasarlanmış esnek türde hediyeler seçilmesinde fayda vardır. Farklı ülkelerde bulunduğunuzda yanınızda fazladan hediye bulundurmanız hiç beklenmedik anda karşılaşacağınız zor durumları çok ucuz maliyetlerle atlatmanızı sağlayabilir. Şirketinizin isminin işlendiği çok şık bir kurdele ile ambalajlanmış bir hediye de çok fazla ilgi çekecektir.
Promosyon hediyeleri için çok dikkatli olunmalıdır. Bu hediyeler her zaman karşı taraf için uygun olmayabilir. Promosyon hediyeleri şirket reklamını yapmak için kullanılmalıdır. Alıcının başarılarını takdir edebileceği bir değeri yoktur. Bu hediyeleri uygun olan durumlarda ve uygun kişilere vermeye çalışın. Şunu hiçbir zaman unutmayın, karşı tarafı utandıracak davranışlardan daima uzak durun ve karşı tarafın “algılama değerini” ortaya çıkarın. Araştırma yapın ve genel olmayan özel bir hediye göndermeye çabalayın. İş stratejinizde hediye verme konusuna özel bir öncelik verin. Ayrıca en üstteki kişilere verilen hediyeler kadar diğer çalışanlara verilen hediyeler de önemlidir.
Hediye seçiminde önce kendi kültürünüz, bölgeniz, ülkeniz ve şirketinizi temsil eden
konuları belirleyin ve daha sonra karşı kültür analizini yapın. Benzerlikleri ve farklılıkları tespit edin. Eğer farklılıklar çoksa hediye değişiminde çok daha dikkatli olunması gerektiği ortaya çıkacaktır.
Daha önceden şirketiniz tarafından verilen hediyelerle ilgili detaylı bir takip listesi oluşturun. Burada alıcıların isimleri ve hediyelerin cinsini belirten bilgiler bulunsun. Bu şekilde aynı kişilere aynı tür hediyelerin gönderilmesi önlenebilir. Geçen sene Mr Scott’a ne hediye almıştık gibi soruların düşünülmesi ve yanlışlıkların yapılması önlenecektir. Teşekkür notu hazırlarken de çok faydalı bir bilgi birikimi olacaktır. Ayrıca ilişkilerinizi değerlendirmek için de harika bir yoldur.
Hediye seçimi konusunda sorumlu olan personelinizin hediye seçimi ile ilgili kültürel bir eğitimden geçirilmesini sağlayın veya uluslararası piyasalarda deneyimli bir personelinizi bu iş için görevlendirin. Bu şekilde şirketinizin hediye verme konusundaki görüşleri ve politikasını ortaya çıkarabilirsiniz. Şirketinizde bu konuda ne tür yanlışlar yapılmaktadır ve hediye vermekten azami ne ölçüde fayda sağlanabilir gibi konuları ölçme imkanı yakalayabilirsiniz.
Hediyenin düzgün seçimi hedef ülkedeki karşı kültürün dikkatli bir şekilde araştırılmasını gerektirmektedir. Bu konuda yapılacak bir gaf veya hata ilişkilerin donmasına, bitmesine veya utanmaya neden olabilecektir.
Mükemmel bir hediye iyi bir araştırma ve düşüncenin ürünüdür (eğer birisi bir koleksiyon yapıyorsa, ilgi duyduğu alana yönelik bir ürünü temin edebilirseniz)
İyi bir hediye alıcının bir özelliğini yansıtmalıdır. Örneğin müşteriniz size daha önce şiir ile ilgili bir tutkusundan söz etmişse, iyi bir şiir kitabı onu çok mutlu edecektir.
Eğer gidilen ülke ile ilgili hediye verme gelenekleri hakkında bilgi sahibi değilseniz, meslektaşlarınızdan tavsiye alabilirsiniz. Ülkedeki Büyükelçiliğimizden veya orada yaşayan tanıdık bir işadamından da yardım isteyebilirsiniz.
Hediye bir kişinin mesleği ile ilgili ise daha da anlamlı olabilir. Ofisinde antic mobilyası olduğunu bildiğiniz bir avukata antik bir sözlük çok değişik bir hediye olacaktır.
Hediyeler çok basit olarak seçilebilir. Kişinin hobilerini biliyorsanız işiniz çok daha da
kolaylaşabilir. Karşı tarafın şarap koleksiyoncusu olduğunu biliyorsanız, değişik bir tirbuşon hediye etmeniz takdirle karşılanabilir.
Şirket logolu hediyeler reklam kokan hafif bir hediye imajı verebilir. Bu yüzden siz de şirketinize ait ürünlerin üzerine logonuzu koyacaksanız ve bu hediyenizi uluslararası görüşmeler neticesinde ilişkide olunacak kişilere dağıtacaksanız, logonun hediyenin önünde olmasına asla müsaade etmeyin. Logo mümkün olduğunca küçük ve hatta zor görünür olmalıdır.
Hediye Verirken Dikkat Edilmesi Gereken Konular
Karşı cins ile ilgili bir hediye seçecekseniz iki kez düşünmekte fayda vardır. Karşı cinsteki kişilere verilen hediyeler yanlış anlaşılmalara neden olabilir. Eğer müşteriniz çok büyük bir firma ve bu firmada sayısız kişi çalışıyorsa, grup hediyesi almak, tek tek kişilere hediye almaktan daha mantıklı olacaktır. Kişisel hediye götürüldüğünde yanlış yapmamak için dikkatli olmak gerekir.
Kişisel hediye götürülüyorsa kişilerin her birinin isimlerini çok iyi bildiğinizden ve telaffuz ettiğinizden emin olun. İsminin hatırlanmaması veya yanlış telaffuz edilmesi kötü sonuçlar doğurabilir. Hediye değişiminde otomatik olarak karşılık verilmemelidir.
Birisi size bir hediye verdiğinde kendisine hemen hediye ile cevap vermeyin. Ancak hediye aldığınızı ve düşünceli davranışı için kendilerine teşekkür edebilirsiniz. Uygun zamanı kollayın ve daha sonraki bir zamanda karşılık verin. Uluslararası kuralları ve protokolleri ihmal etmeyin.
Eğer hediye denizaşırı ülkelere gönderilecekse alıcının gümrük vergisi ve diğer vergilerden muaf olarak hediyeye sahip olmasını sağlayın. Aksi takdirde hediyenin yerel bir mağazadan ulaştırılmasını sağlayabilirsiniz.
Diyete yönelik sınırlamalardan haberdar olmakta fayda vardır.
Hediye göndermeden önce müşterinizle ilgili ufak bir araştırma yapılması önerilmektedir. Özel bir hastalığı var mı? Diyet yapıyor mu? Dini ve etik açıdan bazı kısıtlamaları var mı? gibi araştırmalar karşı tarafa sizin çok dikkatli bir işinsanı olduğunuz imajını verir.
Yardımcıları asla unutmayın.
İş ile ilgili olarak yardımcı olan kişileri de memnun etmeniz çok işe yarayacaktır. Aynı zamanda bu hareketinizle patronu da etkilemiş olacaksınız. Farklı hediyeler gönderin.
Eğer istikrarlı bir müşteri grubunuz varsa, her yıl farklı bir hediye göndermeye çabalayın. Her yıl aynı hediyeyi alan kişiler, bu yıl da “A” firmasından yine aynı hediye gelmiş gibi rutin cümleler kurmaya başlarlar.
Eski müşterilerinize asla hediye göndermeyin.
Bu tür hareketiniz tekrar işi almak için girişimde bulunduğunuz ve sizin mutlaka ona
ihtiyacınız olduğu anlamına gelir. İllaki bir şey gönderilecekse, ilişkiniz bittikten bir yıl sonra bir kart gönderebilirsiniz.
Uygun olmayan hediye türleri
İş ilişkilerinde her türlü iç giyim eşyası uygun bir hediye olarak kabul görmemektedir.
İş yerlerinde şaka niteliği taşıyabilecek türde hediye alınmamasında fayda vardır.
Yılbaşında insanlar gıda ürünleri veya içecek türü hediyeleri almaktan çok hoşlanmaktadırlar. Ancak karşı tarafın bu tür yiyeceklere karşı alerjisinin olup olmadığının kontrol edilmesi gerekmektedir.
Hediye olarak alkollü içki götürülecekse, karşı tarafın içkiye karşı bir tabusu var mı diye dikkatli olunmalıdır.
Kendine özgü ve sanatsal değeri olan ve nadir bulunabilecek ürünler en iyi seçenekler olarak kabul edilmektedir. Burada karşı tarafın algılama değerinin çok iyi tespit edilmesinde fayda vardır.
Kendi memleketinizde bol ve ucuz olan bir hediyeyi götürmemeye çalışın çünkü daha sonra Türkiye’ye gelecek olan bir işadamı alınan hediyenin çok ucuz olduğunu öğrenebilir ve bu durum kendisinde bir hayal kırıklığı yaratabilir. Bu tür hediyelerin Türkiye’ye gelme olasılığı olmayan ofis çalışanlarına verilmesinde fayda vardır.
Farklı Kültürlerde Hediye Verme
Hediye Değişimine en fazla önem verilen ülkeler
Hediye Beklenen Ülkeler
Bolivya, Kolombiya, Kosta Rika,
İlk ziyarette hediye beklenmeyen ancak daha sonraki ziyaretlerde hediye beklenen ülkeler
Portekiz, İspanya
Brezilya, Şili, Guatemala, Nikaragua, Panama, Peru, Venezuella
Malezya, Singapur
Finlandiya, Norveç
Hediye beklenmeyen ülkeler veya daha az hediye değişimi yapılan ülkeler
Afrika
Uruguay
Pakistan, Suudi Arabistan
Örnek Ülkeler
Hediye vermek Alman iş kültürünün bir parçası değildir.
Hediyeler gerektiğinde verilmeli ve yanlış yorumlara sebep olmamalıdır.
Kaliteli ürünler takdir edilir; ancak hediyeler çok pahalı veya savurgan olmamalıdır.
İş hediyeleri olarak kalem seti, hesap makinesi veya ithal içkiler uygun olabilir.
Alman evine davetliyseniz, ambalajlanmamış çiçekler uygundur.
ABD
Hediyeler genellikle sözleşme imzalama, kariyer dönüm noktaları veya başarılı projelerin sonunda verilir.
Ev ziyaretlerinde her zaman hediye götürülmesi gerekmez; ancak getirilirse memnuniyetle karşılanır.
Çiçek ve şarap, hoş karşılanan hediyeler arasındadır.
En uygun hediye verme zamanları eve varış veya ayrılış zamanıdır.
Parfüm ve mücevher gibi kişisel hediyeler genellikle uygun görülmez.
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)
BAE'de hediye vermek, ülkede bulunan çok çeşitli ve ucuz ürünler nedeniyle zordur.
Hediye verirken kültürel çeşitliliği ve kişisel tercihleri dikkate almak önemlidir.
Lüks ve yüksek kaliteli hediyeler, özellikle gümüş ve platin gibi metaller tercih edilir.
Parfüm, Arap kültüründe statüyü ifade eden değerli bir hediye olarak kabul edilir.
Brezilya
Brezilyalılar iş ilişkilerini kişisel ve uzun süreli ilişkilere dayandırır.
İlişkiler başladıktan sonra, öğle veya akşam yemeği gibi sosyal etkinliklerde hediye vermek uygundur.
Yasla ilişkilendirilen siyah ve mor renkli hediyelerden kaçınılmalıdır.
Hesap makineleri ve markalı kalemler gibi işlevsel hediyeler uygun seçeneklerdir.
Çin Halk Cumhuriyeti
Çin'de hediye verme, Komünizm döneminin etkisiyle kuşkuyla karşılanabilir.
Devlet görevlilerine hediye vermek genellikle yasaktır, ancak bu yasağın son zamanlarda gevşetildiği görülmektedir.
Hediyeler çift el ile sunulmalı ve dikkatli bir şekilde ambalajlanmalıdır.
Çin kültüründe, kırmızı şans getiren bir renkken, siyah ve beyaz gibi renklerden kaçınılmalıdır.
Çin'de hediyeler genellikle alındıktan sonra açılmaz, özel bir zamanı beklenir.