Guǎnxī (关系) ve Konfüçyüsçülük, Çin kültürünün temel taşları olarak karşımıza çıkar.
Guǎnxī (关系) nedir?
Guanxi, Çin iş kültürünün önemli özelliklerinden birini oluşturur. Bu kelimenin diğer dillerde tam olarak karşılığını bulmak oldukça zordur. Bu kelime kabaca “kişiler arası özel ilişki”, “sosyal ağ” veya “bağlantı” anlamına gelir.
Guanxi, Çincede iki karakterden oluşur. İlk karakter Guan “kapı, giriş veya geçit” anlamında olup, ikinci karakter ise “xi” “bölüm, grup veya organizasyon” anlamındadır. Kelime kelime anlamı ise bir kişinin bir gruba girişi için gerekli olan kapı veya geçit anlamındadır.
Ancak guanxi bu tanımlamalardan çok daha fazlasını içerir ve Çin’de (ve Çin kültürünü taşıyan ülkelerde) iş yapabilmek için bu kavramın çok iyi irdelenmesi gerekir. Kişisel veya iş amaçlı karşılıklı olarak fayda sağlanabilecek bir ağ inşa etmek anlamına gelir. Her ülkede ilişki geliştirmek önemlidir, ancak Çin’de gerekliliktir. Çin’de yaygın biçimde kullanılan guanxi, diğer Konfüçyüs ülkelerinde de geçerlidir. Örneğin Japonya’da “Kankei”, Kore’de ise Kwankye olarak karşımıza çıkar. Büyük firmalar küçük firmalardan daha az Guanxi kullanırlar. İşlerinin büyüklüğünden dolayı, bu firmalarda zaten bu özellik önceden vardır. Ancak küçük firmalar henüz ağlarını genişletmediği için daha fazla guanxi’ye ihtiyaç duyarlar.
Guǎnxī Oluşturulması İçin Gereken Adımlar
1.Adım: Hediye değişimi veya karşılıklı iyilik yapılmasıdır. Zifayetler, karşılıklı ziyaretler ve eğlence organizasyonları başlangıç için uygun adımlardır.
2. Adım: İki tarafın birbirlerine olan bağlılığının ve birbirleri arasındaki iletişimin artırılmasıdır.
3. Adım: Kişisel seviyede ilişki geliştirilmesi çok önemlidir. İçsel duyguların ve sırların paylaşılması ve daha köklü bir dostluğun oluşması aşamasıdır.
4. Adım: Karşılıklı güvenin oluşturulmasıdır. Karşılıklı olarak partnerlerin birbirlerine hile yapmamaları, birbirlerini aldatmamaları ve sözlerine tam olarak güvenilmesidir.
Çin’de iş ilişkileri, karşılıklı ilişkilerinin temeline oturtulduğu için, verilen sözlerin doğru olması ve mutlaka yerine getirilmesi gerekir. Ancak çok iyi ilişki oluşturulmasından Çin’de iş amaçlarınıza tam olarak ulaşacağınız anlamı da çıkarılmamalıdır. İşlerinizin yürümediği durumlarda sizler için iş ilişkilerinde karşılaşılan zorlukların aşılması, kapalı kapıların aşılması ve yeni iş olanaklarının artırılması için bağlantılara ihtiyacınız olacaktır.
Çin’de “Neyi bildiğiniz değil, kimi bildiğiniz önemlidir”. İnsanlar arasındaki iletişim çok iyi denetlenir ve kontrol edilir. Bu yüzden insanlar kendilerine bir iletişim ağı oluştururlar ve kişisel ilişkilerini yürüttüğü bu kişilere zaman zaman yaptıkları iyilikler karşılığında iyilik isteyebilirler. Buna guanxi denir. Guanxi, etki veya nüfuz anlamına gelmekte ve önceden kurulan ilişkilerin ve temas noktalarının zamanı geldiğinde kullanılması olarak açıklanabilir. Guanxi olmadan bazı şeyleri başarmak çok zor veya imkansızdır. Bununla birçok kapıyı kolaylıkla açabilir, yapılamayacak birçok işi başarabilirsiniz.
Çin’e ulaştığınız andan itibaren Guanxi”nizi yani iletişim ağınızı geliştirmek için çaba göstermelisiniz. Guanxi çok güçlü bir değer olup, bunu size açılan bir banka hesabı gibi değerlendirebilirsiniz. Ancak bu banka hesabı limitsiz olmayıp, size iki veya üç kez yardımda bulunulduktan sonra sizin de bu iyiliklere karşılık vermeniz istenebilir. İnsanlar sahip oldukları nüfuz ve etki nedeniyle herhangi bir kurumda veya şirkette hiçbir şey yapmamasına rağmen, şirkete yaptığı katkıdan dolayı kendisine bir ödeme yapılabilir. Çok güçlü aile üyeleri, daha zayıf olanları bu güçlerinden faydalandırabilir.
Guanxi tamamen yasal olup, hiçbir koşulda rüşvet veya yolsuzluk olarak algılanmaz. Uzak Doğu kültüründe, Guanxi'nin para üzerine dayandırılmaması gerektiği kabul edilir. Bir şirketin veya kişinin güvenirliliği önemli bir konudur. İnsanlar iletişimde bulunduğu kişilerle arkadaşlık ve dostluklarını da geliştirebilirler. Çinliler ilk defa girişecekleri işlerde, tanıdıkları ve arkadaşları ile yapmak zorunda hissederler kendilerini. Bu sistemde de bazı riskler vardır. Çünkü iş ile ilgili bazı şeyler kötü giderse, insanın dostlukları da hemen yok olabilir.
Guanxi aynı zamanda tek taraflıdır.
Guanxi Çin’de hukukun üstünlüğünün uzun bir süre zayıf olması ve insanların itibarlarının korunması ile ilgili kavramdan dolayı gelişmiştir. Yasalar tam olarak yasal koruma sağlayamadığı için insanlar kişisel ve iş konularında güvenli başka bir yol bulmak zorunda kalmışlardır. İnsanların yüzlerini veya itibarlarını koruması için oluşturulan Guanxi ağı içerisinde neyi yapıp neyi yapamayacağı bellidir.
Çinliler, Guanxi ağında yerlerini koruyabilmek için toplum içinde itibarlarını hiçbir koşulda zedelememeleri gerektiğinin farkındadırlar. Bir kişinin itibarını kaybetmesi diğer kişilerin saygılarını da kaybetmesine neden olur ve iletişim ağı içerisindeki bağlantısını kaybeder. Yabancı şirketler için de Çinli şirketlerle ve devlet organizasyonları ile guanxi’lerini kuvvetlendirmek çok önemlidir. Bu yüzden Çin’de doğma büyüme olan bir kişi Çin’de guanxi geliştirme konusuna daha yatkın ve bu kültürel kavramı geliştirmek konusunda çok daha rahattır. Yerel Çinli çalışanınız resmi veya resmi olmayan ilişkilerin kurulması konusunda çok daha başarılı olacaktır. Eğer Çin’de devletle ilişkileriniz önemliyse, bu konuda deneyimli olan bir Çinli ile çalışmanızda fayda vardır.
You scratch my back, I’ll scratch yours
Konfüçyüsçülük nedir?
Konfüçyüs öğretilerini anlamadan, Çin kültürünü (ve Konfüçyüsçü Asya kültürünü) anlamak imkansızdır. Çin kültürü, dünyanın en eski ve karmaşık kültürlerinden birisidir. Çin 1000-1400 yılları arasında dünyanın en gelişmiş toplumuna ve ekonomisine sahipti. Yüzyıllarca dünyada kültür ve bilim liderliğini elinde bulundurmuş olan bu kültürün yer aldığı çok geniş coğrafyada bölgeler ve şehirler arasında dahi önemli gelenek ve görenek farklılıkları bulunur.
Çin’de bugün 56 farklı bilinen etnik grup bulunur. En yaygın olan etnik grup ise Han ulusu veya Han Çinlileridir. Tarihi boyunca birçok etnik grup bu grup içinde asimile olmuş veya zamanlar ortadan kalkmıştır. Aynı zamanda birçoğu Han kimliği içinde farklı dil ve bölgesel kültürlerini korumayı başarmışlardır.
Konfüçyüs’çülük eski bir Çin ahlakı ve Çin felsefesi sistemi olup, başlangıçta Konfüçyüs’ün öğretilerinden yola çıkılmıştır. Konfüçyüs’çülük ahlak, sosyal, politik, felsefi ve dinsel düşüncelerden oluşan karmaşık bir sistem olup, Doğu Asya’nın kültürü ve tarihi üzerinde önemli bir etkisi olmuştur. Örneğin yasaya uymak kavramı bu dönemin etkilerinden ortaya çıkmıştır. Birçok kültürel değerler Konfüçyüs ve Taoizm öğretilerinden geçmiştir.
Konfüçyüs Öğretisi
Knfüçyus öğretisi temel olarak sosyal istikrar ve düzenin oluşturulması konusu ile ilgilidir. Sosyal ve etik bir felsefe sistemidir.
Jen (erdem-iyi kalplilik): Diğer insanlara karşı insani duygulara sahip olunması ve kişinin kendisine saygı duyması
Chuntzu (Üstünlük nitelikli insan): Tam olarak yeterli olmak ve diğer insanlara karşı dengeli bir biçimde uyum sağlayacak insan olunmalı. Her zaman diğer insanlara karşı çok içten olunmalıdır.
Li (Uygunluk): Herhangi bir işin nasıl yapılacağını belirler. Örneğin, baba-oğul, yaşlı-genç kardeş, karı-koca, yaşlı-genç arkadaş, yönetenler-vatandaş arasında olan ilişkileri Beş ilişki öğretisiyle ifade edilir. Beş İlişki Konfüçyüs sisteminin merkezi olup, otoriteye önem veren bir toplum oluşmasını destekleyen bir unsurdur.
Te (Güç-Ahlaki kurallar): İnsanların yönetilmesi gereken güçten behsedilir. Ancak bu güç zor kullanma anlamına gelmeyip, ahlaki kuralları içerir.
Wen (Kültürün estetik elementi): Barış sanatları.
Ahenk, Sabır ve Alçakgönüllülük
Uyum veya ahenk, Konfüçyüs mirasının önemli bir parçasıdır. Toplumdaki herkes toplum içerisindeki rolünü iyi oynarsa, toplumda genel uyumun sağlanacağına inanılmaktadır. Bu yüzden iç disiplin ve ılımlılık insan davranışının önemli öğeleri arasında kabul edilir.
Yabancıların birçoğu uyum ve ahengin sadece tartışmalardan kaçarak veya tartışmalarda sesini yükseltmeyerek veya öfkelenmeyerek sağlanacağını düşünürler. Ancak yapılan bir hareket herhangi bir kişinin yüzünün kızarmasına neden olabilecek nitelikteyse, bu bile uyumun bozulması için yeterli bir neden olarak kabul edilmektedir.
Bu uyumun sağlanması aynı zamanda Çinliler tarafında görüşme stratejisinin bir parçası ve görüşme taktiği olarak da kullanılmaktadır. Sizin öfkenizi belli ettiğiniz anlar zayıflığınızın göstergesi olarak kabul edilmekte ve öfkenizi belli etmeniz neticesinde nasıl etki altına alınabileceğinizin hesabı yapılmaktadır.
Kuşkusuz ilk toplantıda karşı tarafa gösterilmesinde fayda görülen en önemli değerler arasında alçakgönüllülük ve sabır bulunmaktadır. Karşı tarafı küçümser ve kibirli tavırlar mütevazı bir yapınızın olmadığı imajını verecektir. Alçakgönüllülüğün en önemli göstergelerinden birisi de ne düşündüğünüzün doğrudan karşı tarafa iletilmemesidir. Bizlerin iş ilişkilerimizde çok fazla alışık olduğumuz bir tavır, Çinlilerle iş ilişkilerimizin önündeki en önemli engellerden birini oluşturmaktadır.
Çinli görüşmeciler oldukça sabırlı olup, muhataplarını yıpratmak ve yıldırmak için ellerinden geleni yaparlar. Tartışmalardan önce aşırı derecede misafirperverlik gösterilmesi de sizlerin zayıf noktalarınızın tespiti için önemli aktiviteler olarak düşünülebilir.
Çinliler avantaj sağlamak için görüşmelerin belirlenen sürelerin üzerine çıkması için çaba sarf edebilirler. Ziyaretinizin son gününde, her şeyle ilgili olarak tekrar görüşmek isteyebilirler. Sabırlı olun, hislerinizi karşı tarafa belli etmeyin, gecikmeleri sükunetle karşılayın. İlaveten, toplantının bitiş müddetlerinden bahsetmeyin.
Aile Yapısı ve Önemi
Konfüçyüs sisteminde aile önemli bir rol oynamaktadır. Bu sistemde ailenin erkek büyüğü tüm ailenin davranışlarından sorumlu tutulmaktadır. Ayrıca aileden başka birinin suç işlemesi durumda bile aile büyüğü cezalandırılmaktadır. Ailede her şahıs diğerleri ile açıkça belirlenmiş bir ilişki yürütmektedir. Kişinin kimliği grup içerisindeki rolü ile daha önceden belirlenmiştir. Üyeler birbirlerini isimlerinden ziyade "büyük abla", "genç kardeş" gibi hitaplarla çağırmaktadır. Bu tür bir hitap şekli de aradaki bağları daha da kuvvetlendirmektedir. Eğer herhangi bir kişinin ailesi tamamı ile yoksa acınacak bir durumda olduğu düşülmekte ve bu kişilere mümkün olduğunca dikkatli bir şekilde yaklaşılmaktadır.
Aile reisinin kararlarına herkesin uyması beklenir. Ayrıca kardeşler ağabeylerine, kız kardeşler de ablalarına uymalıdırlar. Annenin çok fazla yaptırım gücü vardır. Zor koşullarda verdiği kararlara herkesin saygı göstermesi beklenmektedir. Buna rağmen toplumda kadınlar erkeklerden sonra gelmektedir. Çinlilerde yaş ve kıdemliliğe çok fazla saygı gösterilmesi Konfüçyüs değerinden kaynaklanmaktadır. Daha yaşlı olan kişinin daha fazla deneyime sahip olduğu düşünülmektedir.
Çinli bir kişi yalnız bir birey olmak yerine aile ve bir gruba ait olmayı arzu eder. Aile devletin temelini oluşturmakta ve fertlerin ilgi merkezi olma özelliğini taşımaktadır. Aile içindeki en önemli kişisel kararlar, uygun bir kariyer yapmak gibi, hep aile tarafından alınmaktadır.
Konfüçyüs Öğretisinin Benimsendiği Asya Ülkeleri
Çin, Güney Kore, Hong Kong, Japonya, Singapur, Tayvan
|
Guǎnxī ve Konfüçyüsçülük Arasındaki İlişki
Guǎnxī ve Konfüçyüsçülük, Çin toplumunun temel taşları arasında yer alır ve birbirleriyle derin bir ilişkiye sahiptir. Guǎnxī, bireyler arasındaki kişisel ve profesyonel ilişkileri ifade ederken, Konfüçyüsçülük bu ilişkilerin ahlaki ve etik çerçevesini sağlar. Guǎnxī, birinin toplum içindeki yerini ve başkalarıyla olan etkileşimlerini şekillendiren bir ağ olarak görülebilir. Öte yandan, Konfüçyüsçülük, bu etkileşimlerin nasıl yönetilmesi gerektiğini öğreten değerler ve prensipler bütünüdür. İki kavram birlikte, bireylerin hem sosyal hem de iş dünyasında nasıl davranmaları gerektiğine dair kapsamlı bir rehber sunar.
Bu ilişkide, Guǎnxī kişisel bağlantıları ve ağları vurgularken, Konfüçyüsçülük bu ilişkilerin nasıl sürdürüleceğine dair etik normlar ve standartlar sunar.
Örneğin, Guǎnxī sayesinde iş dünyasında bir kapı açılabilir, ancak Konfüçyüsçülüğün prensipleri bu ilişkilerin sürdürülebilir ve etik bir şekilde nasıl yönetileceğini belirler. Bu ahlaki ve etik kurallar, bireylerin birbirlerine olan sorumluluklarını, saygı ve karşılıklı güvenin önemini gösterir.
Guǎnxī ve Konfüçyüsçülük arasındaki ilişki, Çin toplumunun sosyal ve iş yapısını anlamada kritik öneme sahiptir. Bu ikilinin etkileşimi, bireylerin birbirleriyle olan ilişkilerini nasıl kuracakları, geliştirecekleri ve sürdürecekleri konusunda derin bir anlayış sağlar. Bu etkileşim, bireysel ve kolektif başarının sadece kişisel ağların gücüyle değil, aynı zamanda bu ağların etik ve ahlaki çerçeveler içinde nasıl kullanıldığıyla da belirlendiğini gösterir.
Uzak Doğu Kültürlerinde Guǎnxī ve Konfüçyüsçülük
Uzak Doğu kültürleri, Guǎnxī ve Konfüçyüsçülüğün etkisini geniş bir şekilde yansıtır.
Çin'in yanı sıra, Japonya, Kore, Tayvan, Singapur ve Vietnam gibi ülkeler de bu kavramlardan derin bir şekilde etkilenmiştir. Japonya'da Guǎnxī'ye benzer bir kavram olan "Kankei" bulunurken, Kore'de "Kwan-gye" olarak bilinir. Bu ülkelerdeki sosyal ve iş ilişkileri, bireyler arasındaki kişisel bağlantılar ve ağlar üzerine kurulmuştur.
Konfüçyüsçülük, bu ülkelerin toplumsal ve ahlaki yapısını şekillendirmede önemli bir role sahiptir. Örneğin, Tayvan ve Singapur'da, Konfüçyüs değerlerinin eğitim sistemlerinde ve kamu politikalarında güçlü bir etkisi vardır. Vietnam'da ise Konfüçyüsçülük, aile yapısını ve toplumsal hiyerarşi anlayışını belirleyen temel bir faktördür. Bu ülkeler, Konfüçyüsçülüğün sosyal uyum, aile bağları ve saygı prensiplerini, kendi kültürel ve sosyal yapısına uyarlamıştır. Bu değerler, toplumsal düzen ve bireysel davranışlar üzerinde derin bir etki yaratmıştır, bireylerin topluluk içindeki rolünü ve sosyal sorumluluklarını belirleyen temel unsurlar haline gelmiştir.
Uzak Doğu'da Guǎnxī ve Konfüçyüsçülüğün etkileşimi, iş dünyası ve hükümet ilişkilerinde de görülebilir. Örneğin, iş anlaşmaları ve politik kararlar genellikle uzun süreli ilişkiler ve karşılıklı güvene dayanır. Bu, Guǎnxī'nin kişisel bağlantılar ve ağlar oluşturma önemini ve Konfüçyüsçülüğün ahlaki ve etik kurallarına olan bağlılığı yansıtır. Böylece, bu iki kavram, Uzak Doğu toplumlarında sosyal ve iş hayatının temel taşları olarak işlev görür.
Modern Toplumda Kullanımı ve Etkileri
Guanxi ve Konfüçyüsçülük, modern toplumda da etkisini sürdürmektedir. Küreselleşme ve teknolojik gelişmeler, bu geleneksel kavramların yeni bağlamlarda nasıl uygulanabileceğini ortaya koymuştur. Guanxi, modern iş dünyasında ağ oluşturma ve ilişki yönetimi olarak yeniden yorumlanmıştır. Özellikle iş dünyasında, başarının anahtarlarından biri olarak görülen güçlü ilişkilerin kurulması, Guanxi'nin temel prensiplerine dayanır.
Konfüçyüsçülük, modern toplumda bireyler arası ilişkiler, aile değerleri ve iş etiği konularında hala büyük bir etkiye sahiptir. Özellikle Doğu Asya'da, Konfüçyüsçü değerler eğitim sistemleri, iş yerleri ve hükümet politikalarında görülebilir.
Gelişen teknoloji ve sosyal medya, Guanxi'nin ve Konfüçyüsçülüğün modern çağda nasıl uygulanabileceği konusunda yeni yollar sunar. İnsanlar artık sadece fiziksel olarak değil, aynı zamanda dijital ortamda da bağlantılar kurabilmekte ve bu bağlantıları sürdürürler. Bu durum, Guanxi ve Konfüçyüsçülük prensiplerinin modern dünyada nasıl evrilebileceğini ve nasıl hala geçerli olabileceğini gösterir. Bu geleneksel kavramlar, modern toplumun dinamikleri içinde uyum sağlayarak, bireyler ve topluluklar arasındaki ilişkileri şekillendirmeye hala devam ederek, uzak doğu kültürünü temelden etkilemeye devam eder.